Bu yazımızda,Polis Dergisinin 70. Sayısında yayınlanan Silahlı Saldırılara Karşı Personel Güvenliği isimli makalemde pek fazla yer ayıramadığım,ancak katıldığım konferanslarda meslekdaşlarımı aydınlattığım ve piskoloji ve hukuk bilim dallarının bilgilerini sentezleyerek hukuk alanında ilk kez kullandığım PSİKO-HUKUKSAL EMPATİK GÜÇ kavramını,pek çok kere duyduğunuz ve bildiğiniz empati veya ölçülülük ilkesi tanımlarını tekrarlamaktan kaçınarak örneklerle kısaca sizlere sunacağım.
Emniyet Genel Müdürlüğü 70.sayısı Mart 2012 tarihli dergisinde yayınlanan SİLAHLI SALDIRILARA KARŞI PERSONEL GÜVENLİĞİ isimli makalemde; polisin kendi güvenliğini sağlamada basında çıkan veya yayınlanan haberlerden anlaşılacağı üzere yetersiz kaldığı,özellikle bozulmuş kamu düzenini yeniden ihdas ederken olayın durumuna göre zor kullanma yetkisinin eksik kullandığı veya yetkiyi aşar şekilde güç kullandığından zaman zaman kendi zaman zaman da vatandaşların veya mütecavizin zarar gördüğü,hatta bu zararın insan hayatına dahi mal olabildiğinden bahsetmiştim.
Diğer bir deyişle polis, POLİS VE SELAHİYETLERİ KANUNU 16. Maddesinde belirtilen zor kullanma ve silah kullanma yetkisinde sıkıntı çekmektedir.Bu çerçevede incelenen görüntülerin pek çoğunda; polisin bir güvenlik uzmanı da olduğu dikkate alındığında, güvenlik zafiyeti içinde olduğu,bu zafiyete genelde hukuksal bilgi( özellikle ölçülülük ilkesi), empati eksikliğinin ve silah kullanma yetkisinde mobil atış yeteneğinin yeterli olmaması ve okullarda mobil atış eğitim ile ilgili eğitim verilmemesi gibi önemli sonuçlara ulaşılmıştır.Dergide yayınlanan bu makale sonrası,20.03.2012 tarihinde İzmir Kemalpaşa Kaymakamlığı, konuyu önemli bularak personeline hizmetiçi eğitim verilmesini talep etmiştir.Makale yazarı Öğretim Görevlisi Emniyet Müdürü Aydın BEDİRHAN başta olmak üzere emekli Ağır ceza Reisi Galip Dinçer CENGİZ ile birlikte, personele hukuka uygun güç kullanma yetkisi üzerine yaklaşık 4 saatlik bir senaryolu ve görsel örnek olaylar, empatik eğitsel soru cevap yöntemiyle eğitim verilmiştir.
Katılımcılara olaylardaki memur siz olsaydınız, kendinizi hem polisin hem de vatandaşın yerine koymak suretiyle nasıl güç kullanırdınız empatik yaklaşımıyla, HUKUK BİLİMİNDE ÖNEMLİ BİR YER TUTAN ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİ İLE PİSKOLOJİ BİLİMİ EMPATİ KAVRAMININ BİR SENTEZLENMESİ yapılarak, hukuka uygun güç kullanmada PSİKO-HUKUKSAL EMPATİK GÜÇ KAVRAMI HUKUK ALANINA YENİ BİR TANIMLAMA OLARAK KAZANDIRILMIŞ VE KATILIMCILARA ÖĞRETİLMİŞTİR.
Görsel örneklerde,polisin yere düşmüş bir vatandaşa yerde yatarken tekme atması olayında; bir gösterici hukuka aykırı bir eyleme katılıyor, görüntülerdeki poliste kanunun kendine verdiği yetkiyi kullanıyor, gösterici kaçıyor,memur ise ona copu vuruyor,gösterici yere düşüyor,polis ise yerde şahıs etkisiz kalmasına karşın ona ayağı ile tekme atıyor,bu noktada gelin hem empatik hem de hukuksal yönden değerlendirme yapalım dendiğinde; yerde yatan polise karşı hiçbir direnişi olmayan kişinin hem fizyolojik hem de piskolojik travmaya uğradığı fikrinde birleşilmiştir.Zira hukuksal olarakta amacın topluluğun dağılması olduğu,dolayısıyla hukuktaki ölçülülük ilkesinin alt kriter özelliklerinden orantılık,elverişlilik,gereklilik prensiplerine aykırı güç kulanıldığı sonucuna da varılmıştır.İşte bu örnekte olduğu gibi kolluk, empati yaparak yere düşmüş, tekme yemiş kişinin yerine kendini koyduğunda,o kişinin onur ve şerefinin,sağlığının,vücut bütünlüğünün bu tekme ile haksız yere ihlal edildiği sonucuna ulaşmıştır.
Aynı zamanda burada yapılan empatİ ile zor kullanma ile ilgili hukuksal bilgi eksikliğini de telafi edilebilmektedir.Zira birisi duruma psikolojik olarak bakarken, birisi de hukuksal olarak bakarak aynı noktaya varmaktadır.Bu olayda empatik olarak doğru olmayan sonuca hukuksal olarak, orantılı,elverişli,gerekli olmadığından ölçülü değildir demek suretiyle de ulaşılmaktadır.O halde tüm olaylara bire bir bu anlayış uymasada (örneğin size silahla saldıran bir kişiye silahla cevap vermeniz gibi hukukta meşru savunma hakkı)genelde polisin güç kullandığı pek çok olaya empatik güç kavramı ile daha bilimsel ve psiko-hukuksal yaklaşılabilir.Hatta çoğu zaman empati yapma, kolluğun karşı karşıya kaldığı olaylarda güvenlik tedbirlerini sağlıklı almasını da sağlayacaktır.
Yaşanmış örneklerle devam edelim, hafızalarda daha taze,Antalya ve sevgilisinin rehin aldığı kadını kurtarma İzmir olaylarında silahlı ve cinnet geçiren birine müdahale ederken, bir an empati yapılsaydı ne şehit verilir ne de yaralanma olayları gerçekleşirdi.Olaylarda olduğu gibi silahı eline almış ve psikolojisi bozuk bir insanla karşılaşmışsanız yapılması gereken ilk iş, çevrenin derhal insandan arındırılması ve çevre güvenliğinin seri şekilde alınmasıdır.Şahsa yaklaşmadan elinde silah olan insanın psikolojik durumunu empatik olarak düşünürseniz,o haldeyken sağlıklı düşünemeyeceğini de dikkate aldığınız da, o kişiyle polisten daha ziyade bir psikolog veya psikiyatr ile iletişim kurulmasının doğru olacağı noktasına varırsınız, çünkü ilgilinin nasıl hareket edeceğini sıcağı sıcağına öngöremezsiniz.
YANİ BAZEN YAŞANLARA BAKILARAK HUKUKSAL OLARAK BİR OLAYDA SİLAH KULLANMA VEYA GÜÇ KULLANMA KANUNİ ŞARTLARI OLUŞSA DA İLGİLİ ŞAHSA NASIL MÜDAHALE EDİLECEĞİ YÖNÜNDE KARAR ALINIRKEN YAPILACAK EMPATİ, HUKUKSAL YETKİNİN DAHA SAĞLIKLI KULLANILMASINI SAĞLAYACAKTIR.BU EMPATİ, SİZE ŞAHSA NASIL YAKLAŞACAĞINIZI, KARŞINIZDA PİSKOLOJİK BİR OLGUNUN OLUP OLMADIĞINI,ZOR KULLANILMASININ GEREKİP GEREKMEDİĞİNİ,GÜÇ KULLANILMASI GEREKİYORSA KİŞİNİN MARUZ KALACAĞI GÜÇ NETİCESİ MEYDANA GELECEK SIKINTININ ORANTILI OLUP OLMADIĞINI GÖSTERECEKTİR.YANİ EMPATİK GÜÇ KULLANMADA HUKUK, KULLANILACAK GÜCÜN VÜCUDUNU, EMPATİ İSE RUHUNU OLUŞTURMAKTADIR DİYEBİLİRİZ.
KONUYU YİNE BİR ÖRNEKLE NETİCELENDİRİLEM,HIRSIZLIKYAPIP KAÇAN BİR ŞAHSI,DUR DEMEMİZE VE HAVAYA ATEŞ ETMEMİZE RAĞMEN HALA KAÇMAYA DEVAM EDERSE VE BAŞKA BİR SURETLE YAKALANAMAYACAK İSE VE KANUN SİZE YETKİ VERDİĞİ HALDE, MOBİL ATIŞ EĞİTİMİ ALMAMIŞ İSENİZ,EMPATİK YAKLAŞIMLA BİR AN O HIRSIZI CANLI YAKALAYAMADIĞINIZI VE AKŞAM KARISININ,ÇOCUKLARININ ONA SARILAMADIĞINI DÜŞÜNDÜĞÜNÜZDE EMPATİK-HUKUKSAL DURUMA GÖRE BU ŞAHSA SİLAH KULLANMAMAK GEREKİR. ZİRA YAŞAMA HAKKI EN KUTSAL VE EN ÜSTÜN HAKLARDANDIR.KANUNDA BU TÜR YAKALAMALARDA ŞAHSA MÜMKÜN OLDUĞU KADAR EN AZ ZARAR VERİLEBİLECEK TARZDA(ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİ)YAKALANMASI ÖNGÖRÜLMEKTEDİR.DİYELİM Kİ HUKUKSAL ŞARTLAR OLUŞTUĞUNDAN BAHİSLE KULLANDINIZ VE KAÇAN HIRSIZI BAŞINDAN VURDUNUZ VE ÖLDÜ. HUKUKSAL OLARAK KESİNLİKLE BAŞINIZ AĞRIYACAK DEMEKTİR.
BAŞKACA ÖRNEKLER; KAFAYA JOP VURULMASI,KİŞİYE UZUN SÜRE BİBER GAZI SIKILMASI,BASINÇLI SUYUN BAŞ VEYA GÖGÜS BÖLGESİNE SIKILMASI,ŞAHIS YERE DÜŞMESİNE RAĞMEN HALEN BASINÇLI SU SIKILMASI,ELİNDE BIÇAK BULUNAN KİŞİNİN BACAĞI YERİNE KARNINDAN VEYA AYAĞINDAN AÇIKLANMAYACAK ŞEKİLDE ÇOK SAYIDA FİŞEKLE VURULMASI,SAÇLARINDAN SÜRÜKLENEREK KİŞİNİN GÖTÜRÜLMESİ,HASTANE BAHÇESİNE GAZ ATILMASI,ŞARHOS KARŞIGELENİN YERE DÜŞMESİNE RAĞMEN COPLANMASI GİBİ.BU ÖRNEKLERİN HEPSİNDE KOLLUK, BİR AN EMPATİ YAPARSA VE KİŞİNİN YERİNE KENDİNİ KOYARAK ZOR KULLANMA YETKİSİNİ KULLANIRSA KESİNLİKLE YETKİ AŞIMI YAPMAYACAK VE BALYOZ İLE SİVRİSİNEK EZMEYECEK VEYA TOP İLE SERÇE AVLAMAYACAKTIR.
OHALDE ZOR KULLANMA YETKİSİNDE PSİKO-HUKUKSAL EMPATİK GÜÇ NEDİR: ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİ GEREKLİLİK,ORANTILILİK,ELVERİŞLİLİK KRİTERLERİ ÇERÇEVESİNDE KOLLUĞUN ZOR KULLANMA YETKİSİ ÖNCESİNDE VE SIRASINDA KENDİNİ ŞAHSIN YERİNE KOYARAK ONU ANLAMAYA ÇALIŞARAK, ZOR KULLANMA NETİCESİ İLE KİŞİNİN VE KENDİSİNİN DÜŞECEĞİ FİZYOLOJİK VE PİSKOLOJİK VEYA PİSKOLOJİK VEYA FİZYOLOJİK SIKINTILAR ARASINDA BİR DENGE KURMAK SURETİYLE KUVVET KULLANMASIDIR.BU ÇERÇEVEDE KOLLUĞUN EMPATİ YAPARAK PROFESYONELCE,İNSAN HAKLARINA VE KANUNLARA UYGUN GÜÇ KULLANMASI, HEM KAMU DÜZENİNE HEM DE DÜZENİ BOZAN KİŞİYİ KORUYACAKTIR.
Aydın BEDİRHAN
Rüştü Ünsal PMYO Öğretim Görevlisi
3.Sınıf Emniyet Müdürü
